Zielony wodór w Polsce: pierwsze instalacje ruszyły, sektor czeka na wsparcie – analiza

Pierwsze instalacje do produkcji zielonego wodoru w Polsce już działają (uruchomione m.in. przez Orlen oraz Grupę Polsat Plus). Jednak rozwój tego sektora wciąż wymaga znaczącego wsparcia regulacyjnego i finansowego – ostrzegają pionierzy inwestycji, wskazując na wysokie koszty i niepewność legislacyjną.

Pierwsze projekty i bariery rozwoju

Pionierzy technologii wodorowej, tacy jak Orlen i Grupa Polsat Plus, podkreślają, że kluczową barierą pozostają obecnie wysokie koszty produkcji oraz niepewność otoczenia prawnego​. Zielony wodór (czyli wodór produkowany z wykorzystaniem OZE) jest w pełni bezemisyjnym paliwem przy użytkowaniu, ale jego wytwarzanie nadal jest droższe niż konwencjonalnych paliw. Zanim technologia stanie się opłacalna rynkowo, konieczne jest stworzenie rynku zbytu, osiągnięcie efektu skali oraz zwiększenie mocy produkcyjnych w celu obniżenia kosztów​. Do czasu osiągnięcia progu rentowności niezbędne będzie wypełnienie luki finansowej za pomocą mechanizmów wsparcia – bez tego wodór jako paliwo i związana z nim infrastruktura pozostaną zbyt kosztowne na tle alternatyw​. Firmy wskazują więc na potrzebę stabilnych regulacji i systemowego wsparcia, które wyrówna szanse technologii wodorowych w konkurencji z tradycyjnymi źródłami energii.

Orlen: wodorowe huby i ambitne plany

PKN Orlen, największy krajowy koncern paliwowo-energetyczny, uruchomił już dwie instalacje do wytwarzania wodoru o jakości paliwowej (“automotive”) – HUB Włocławek oraz HUB Trzebinia. W ubiegłym roku Orlen sprzedał na polskim rynku ponad 100 ton wodoru tego typu, a zgodnie ze strategią do 2035 roku planuje przeznaczyć na inwestycje wodorowe ponad 10 mld zł​. Produkcja w tych hubach oparta jest na procesach niskoemisyjnych – we Włocławku wykorzystywane są elektrolizery chloro-alkaliczne z zakładów Anwil, a w Trzebini wodór odzyskiwany jest jako produkt uboczny przy wytwarzaniu bio-glikolu. Orlen prowadzi też prace badawcze nad elektrolizą wody (pilotażowa instalacja w Odolanowie).

Wodór produkowany przez Orlen już teraz zasila transport publiczny – koncern dostarcza paliwo wodorowe m.in. do autobusów miejskich w Krakowie, Poznaniu czy Katowicach. Program Clean Cities to flagowe przedsięwzięcie Orlenu, mające na celu budowę pełnego łańcucha wartości paliwa wodorowego dla transportu. Obejmuje ono rozwój infrastruktury zarówno produkcji, jak i tankowania wodoru dla pojazdów osobowych, ciężarowych i komunikacji miejskiej​. W ramach tego programu Orlen uruchomił już pierwsze stacje tankowania wodoru (m.in. w Poznaniu i Katowicach), a w planach są kolejne lokalizacje w całym kraju. W przyszłości koncern zamierza wykorzystać zielony wodór także w transporcie lotniczym (np. w postaci syntetycznych e-paliw dla samolotów) oraz jako element dekarbonizacji własnych zakładów przemysłowych​. Szacuje się, że do 2030 r. Orlen będzie potrzebował kilkuset tysięcy ton niskoemisyjnego wodoru rocznie (własnej produkcji lub z importu) do zastosowań w rafineriach, produkcji nawozów, paliw oraz jako paliwo transportowe​.

Grupa Polsat Plus: zielony wodór z Konina

Drugim pionierem jest Grupa Polsat Plus, która w grudniu 2024 r. uruchomiła produkcję zielonego wodoru w należącej do ZE PAK Elektrowni Konin. Zainstalowano tam elektrolizer w technologii PEM o mocy 2,5 MW, zarządzany przez spółkę zależną Biopaliwa i Wodór. Jego dzienne moce produkcyjne wynoszą ok. 1 tonę H₂, co w pełni uruchomione pozwala zatankować nawet 40 autobusów wodorowych na dobę​. W trakcie rozruchu testowego (do początku 2025 r.) instalacja wyprodukowała ok. 50 ton wodoru​. Zielony wodór z Konina wykorzystywany jest głównie do obsługi sieci stacji tankowania NESO, uruchomionych przez Grupę Polsat Plus. Stacje te działają już w sześciu miastach: Warszawie, Rybniku, Gdańsku, Gdyni, Lublinie oraz Wrocławiu, umożliwiając tankowanie autobusów miejskich oraz samochodów osobowych paliwem wodorowym​. Grupa Polsat Plus rozwija infrastrukturę wodorową równolegle z produkcją – punkty NESO są samoobsługowe i przystosowane do szybkiego tankowania pojazdów zarówno osobowych (700 bar), jak i komunikacji miejskiej (350 bar)​. Przedstawiciele Grupy Polsat Plus deklarują, że kolejne inwestycje w wodór będą dostosowywane do realnego popytu rynkowego​. W przyszłości rozważane jest poszerzenie zastosowań zielonego wodoru poza sektor transportu – już teraz pojawiają się zainteresowani odbiorcy przemysłowi tej ekologicznej molekuły. Grupa podkreśla także, że tempo rozwoju rynku zależeć będzie od otoczenia – m.in. od wsparcia samorządów w wymianie flot autobusowych na zeroemisyjne oraz rozbudowy podstawowej sieci stacji tankowania i instalacji produkcyjnych​. Polsat Plus, razem z ZE PAK, inwestuje również w powiązane obszary zielonej gospodarki wodorowej – m.in. produkuje własne autobusy wodorowe marki NesoBus (20 sztuk jeździ już w Rybniku, 10 w Gdańsku)​ oraz rozwija prototypowy alkaliczny elektrolizer o mocy 0,5 MW. Te inicjatywy prywatnego kapitału stawiają Grupę w czołówce podmiotów kreujących rynek wodoru w Polsce.

Inni gracze czekają na sygnał

Pozostałe duże firmy energetyczne i przemysłowe w Polsce na razie przyjmują postawę wyczekującą wobec wodoru. Spółki takie jak Grupa Azoty, Enea czy KGHM nie posiadają jeszcze własnych instalacji do produkcji zielonego wodoru, ograniczając się do analiz i prac koncepcyjnych​. Azoty – będące obok Orlenu największym krajowym producentem wodoru z surowców kopalnych (na potrzeby syntezy chemicznej) – deklarują, że decyzje o inwestycjach w zielony wodór będą zależeć od wielu czynników, głównie regulacyjnych i ekonomicznych. Według analiz Azotów obecnie rynek (np. nawozów) nie jest gotów płacić wyższej ceny za produkty wytworzone z użyciem drogiego wodoru odnawialnego, a tańsze metody redukcji śladu węglowego (np. poprzez efektywność energetyczną czy biogaz) wydają się bardziej racjonalne na krótką metę​. Z kolei energetyczna grupa Enea w 2023 roku skoncentrowała się na analizie rynku i opracowywaniu projektów wodorowych – zakłada, że w ciągu kilku lat mogłaby uruchomić własne źródła produkcji H₂, o ile projekty będą postępować, a na horyzoncie pojawią się mechanizmy wsparcia dla tej technologii​. Enea widzi potencjał wykorzystania wodoru zarówno w swoich instalacjach (stabilizacja sieci, ciepłownictwo), jak i sprzedaży do przemysłu czy transportu, lecz podkreśla, że realna komercjalizacja wymaga odpowiedniego wsparcia regulacyjnego, finansowego i infrastrukturalnego​.

Również górniczo-hutniczy gigant KGHM sygnalizuje możliwe przyszłe zapotrzebowanie na wodór (np. do procesów technologicznych i transportu w swoich zakładach), ale uzależnia inwestycje we własne źródła od rozwoju rynku oraz spadku kosztów technologii. KGHM otwarcie przyznaje, że wymagane są bardzo wysokie nakłady na infrastrukturę wodorową i same elektrolizery, dlatego każde zewnętrzne dofinansowanie istotnie przyczyni się do wdrożenia tej technologii​. Są w Polsce także firmy prywatne planujące projekty wodorowe, choć na razie na wczesnym etapie. Polenergia – niezależny producent energii – opracowała dwa projekty: H2Hub Nowa Sarzyna (elektrolizer ok. 5 MW) oraz H2Silesiana Górnym Śląsku (docelowo 105 MW). Żaden z nich nie uzyskał jeszcze finalnej decyzji inwestycyjnej; ich realizacja uzależniona jest od zdobycia finansowania zewnętrznego​. Spółka analizuje możliwości komercjalizacji produkowanego wodoru, jednak zauważa, że obecnie koszt elektrolitycznego wodoru w Polsce jest relatywnie wysoki na tle innych krajów UE​ – co hamuje rozwój rynku. Unimot, firma z sektora paliwowego, na razie w ogóle nie planuje angażować się w zielony wodór. Jej zarząd wskazuje na brak ekonomicznego uzasadnienia – ceny ekologicznych paliw (w tym wodoru) są wciąż wyższe niż ich konwencjonalnych odpowiedników i tylko regulacje proklimatyczne wymuszają ich stosowanie mimo nieopłacalności​. Innymi słowy, dopóki otoczenie prawne nie stworzy odpowiednich zachęt lub obowiązków, Unimot pozostaje przy tradycyjnych paliwach i biopaliwach.

Apel o wsparcie i nadzieje na zmiany

Zarówno Orlen, jak i Grupa Polsat Plus zgodnie twierdzą, że bez aktywnej roli państwa transformacja wodorowa może utknąć w miejscu. Firmy te apelują o stworzenie systemu zachęt wspierających produkcję i wykorzystanie zielonego wodoru​. Orlen przedstawił już decydentom szczegółowe propozycje: postuluje uruchomienie krajowej aukcji wodorowej (na wzór aukcji OZE, zapewniającej opłacalność produkcji przy dopłacie państwa), wprowadzenie zwolnień z opłat dystrybucyjnych i przesyłowych za prąd zużyty do produkcji wodoru oraz subwencje wspierające popyt na wodór w transporcie (np. dopłaty do zakupu pojazdów wodorowych czy ulgi dla ich użytkowników)​. Z kolei Grupa Polsat Plus zwraca uwagę, że także wsparcie na szczeblu lokalnym będzie odgrywać rolę – potrzebne są programy dofinansowania zakupu autobusów wodorowych dla komunikacji miejskiej, budowy stacji tankowania i rozwoju pilotażowych inwestycji wodorowych w regionach​. Tego typu działania pomogłyby zwiększyć popyt i skalę rynku, co zachęci kolejnych inwestorów prywatnych do wejścia w sektor H₂.

Obecnie w Polsce trwa również proces implementacji europejskich regulacji wspierających wodór (np. dyrektywy RED II/III, ustanowienie gwarancji pochodzenia wodoru, system certyfikacji zielonego wodoru). Planowane są krajowe strategie i fundusze (w tym środki z KPO i innych funduszy UE) na rozwój gospodarki wodorowej. Sektor liczy, że w najbliższych latach pojawią się konkretnie instrumenty – granty, ulgi podatkowe, kontrakty różnicowe – które zniwelują ryzyko inwestycyjne. Wówczas projekty takie jak te przygotowane przez Polenergię czy innych graczy będą mogły ruszyć, a Polska dołączy do liderów europejskiej transformacji wodorowej.

Wodór na konferencji branżowej

Tematyka paliw alternatywnych, w tym wodoru, będzie szeroko omawiana podczas zbliżającej się konferencji branżowej. Podczas II panelu konferencji „Spotkanie Branży Paliwowej – Polski Rynek Biopaliw” we Wrocławiu (9–10 kwietnia 2025 r.) zaplanowano wystąpienie poświęcone właśnie zielonemu wodorowi. Maciej Koński, wiceprezes zarządu ZE PAK S.A., zaprezentuje tam pełny łańcuch wartości zielonego wodoru wypracowany przez Grupę Polsat Plus i ZE PAK​. Udział takich podmiotów pokazuje, że prywatne firmy energetyczne aktywnie angażują się w rozwój technologii wodorowych i dzielą doświadczeniami z rynku. Branża liczy, że dialog z udziałem inwestorów, samorządów i administracji publicznej przełoży się na sprzyjające warunki do rozwoju rynku zielonego wodoru w Polsce – bo to od nich zależy, czy pionierskie instalacje staną się zalążkiem pełnoprawnej gałęzi gospodarki, czy pozostaną jedynie ciekawymi pilotami.

Źródła: Informacje na podstawie serwisu Parkiet/Rzeczpospolita​, komunikatów prasowych Orlen i Grupy Polsat Plus oraz wypowiedzi przedstawicieli firm na łamach mediów branżowych. Wszystkie dane liczbowe aktualne na marzec 2025 r.